Czy wykonawca może kwestionować decyzję zamawiającego o unieważnieniu postępowania ze względu na niewystarczający budżet?

Wśród sytuacji, które na rynku zamówień publicznych najbardziej frustrują wykonawców niewątpliwie należy wymienić unieważnienie postępowania z uwagi na fakt, że cena lub koszt najkorzystniejszej oferty lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, określanej potocznie budżetem.

I choć art. 255 pkt 3 PZP pozwalający na unieważnienie postępowania w takich okolicznościach umożliwia podjęcie decyzji o zwiększeniu założonej pierwotnie kwoty, to jednak często zamawiający z tego uprawnienia nie korzystają. W rezultacie ww. przepis postrzegany jest jako stosunkowo wygodna podstawa do swobodnego unieważniania postępowania – jedynym zmartwieniem zamawiającego jest zadeklarowanie budżetu na odpowiednio niskim poziomie, który z pewnością przewyższą ceny ofert.

Swego czasu w orzecznictwie dochodziło nawet do kuriozalnych sytuacji, gdy zamawiający unieważniając postępowanie po zadeklarowaniu rażąco zaniżonego budżetu potrafił z rozbrajającą szczerością przyznać, że „od początku nie posiadał środków, przeznaczonych na realizację zamówienia” (KIO 362/13). Powszechnie jednak przyjmowano, że wykonawcy są wobec takiego działania bezbronni.

W nowszym orzecznictwie można jednak odnaleźć rozstrzygnięcia, w których KIO dawała odpór takim działaniom. W wyroku ws. KIO 215/21 wyjaśniono, że „kwota jaką zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia to kwota, która nie może być oderwana od całkowitego szacunkowego wynagrodzenia wraz z podatkiem vat. (…) Izba podziela argumentację odwołującego, który odniósł się do lakoniczności, a wręcz braku uzasadnienia faktycznego i prawnego informacji zamawiającego z dnia 8 stycznia 2021 r. co do unieważnienia postępowania, wobec wymogu uzasadnienia wynikającego z art. 92 ust. 1 pkt7) ustawy (chociażby brak jakiegokolwiek dowodu na próbę zmiany kwoty podanej przed otwarciem ofert)”.

Wyrok ten zapadł w odniesieniu do postępowania, w którym zamawiający zadeklarował budżet na poziomie niemal dwukrotnie niższym niż szacunkowa wartość zamówienia. Fakt, że KIO odmówiła zamawiającemu możliwości unieważnienia postępowania miał niewątpliwie przełomowe znaczenie. O ile więc cytowany wyrok z pewnością nie wyeliminuje całkowicie przypadków nadużywania art. 255 pkt 3 PZP do swobodnego unieważniania postępowań, to jednak daje wykonawcom nadzieję, i instrument do przeciwdziałania temu zjawisku, w jego najbardziej skrajnych formach.

Kontakt z autorem: jaroslaw.kola@wkb.pl